Ke ʻĀʻumeʻume o Ka Noho Kamaʻāina ʻAna
ʻO au wale nō paha ma ke kāhāhā i ke kūkala ʻia ma ka nūhou o ke kumukūʻai kūwaena o ka hale ma ka mokuʻāina ʻo Hawaiʻi? Ma ka mokupuni ʻo Oʻahu, i ka pau ʻana o Malaki nei, ua piʻi ia kumukūʻai i kekahi pae hou i ʻike ʻole ʻia: he $920,000. Ua ʻoi aku ma Maui me Kauaʻi - ma ʻō aku o ka miliona.
ʻEhia lā manawa o koʻu hoʻopihapiha ʻana i kēia mīkini helu molaki ʻaʻole nō e loli ana, ʻaʻohe hiki iaʻu ke kūʻai i hale nona ia pipiʻi. Inā ʻoe kaomi a hoʻopihapiha, e ʻike ʻia nō, ua pono e uku ʻia ma kahi o $120,000 o ka makahiki a loaʻa mai ia ʻano hale. ʻAʻole au e ʻōlelo ana, ʻaʻole hiki ke loaʻa ia ʻano uku. I kēia manawa ʻānō naʻe, ʻaʻole nō ia ʻo ka mea e loaʻa nei. Pēlā nō paha kekahi hapa o kākou ma Hawaiʻi nei, ʻeā? ʻO ka uku kūwaena kauhale ma Hawaiʻi he $73,000. ʻAʻole naʻe i pono e ʻimi ma ia mīkini helu, he mea mau ko kākou ma Hawaiʻi lohe ʻana no ka pipiʻi o ka nohona ma ʻaneʻi.
I mōakāka, ʻo ka manaʻo o ke kumukūʻai kūwaena, ʻo ia hoʻi, no nā hale e kūʻai ʻia ana i kēia manawa ʻānō -- ʻo kekahi hapa lua, he ʻoi aku ma luna o ke kumukūʻai kūwaena, a laila, ʻo kekahi hapa lua, he emi mai ma lalo o ke kumukūʻai kūwaena. No laila, ʻaʻole he $920,000 nā hale a pau ma Oʻahu - akā, ʻo ia hoʻi ke kumukūʻai o waenakonu.
He ʻano pōhihihi ka moʻokūʻauhau o ka pipiʻi loa o ke kūʻai hale ʻana ma Hawaiʻi. Ua nui ka poʻe i makemake e kūʻai i ka hale, ʻaʻole naʻe i lawa ka loaʻa. No laila i pipiʻi ai nā hale i loaʻa. He mokupuni kēia, ua kau palena ʻia ka ʻāina i ke kai, no laila, ʻaʻole hiki ke kūkulu nui loa ʻia ka hale. Ua kuhi pū ʻia, he hapahā o nā hale ma Hawaiʻi ua kūʻai ʻia e ko waho. ʻO kekahi o kēia poʻe o ka ʻāina ʻē, ʻo kēia ka lua o ko lākou mau hale. No laila, ua loaʻa nō kēia mau pae like ʻole o ke kumu i pipiʻi ai ke kūʻai hale ma Hawaiʻi.
He aha ka hopena o kēia ʻīnea? No ka poʻe i loaʻa mua ka hale iā lākou, he mea maikaʻi ia. Ulu aʻe ka waiwai kūʻai o nā hale a pau ma Hawaiʻi, ʻoiai, nui ka poʻe i makemake e noho i ʻaneʻi. No ka poʻe ʻōpiopio e ʻimi ana e kūʻai i hale, ua paʻakikī loa, ʻoiai, ʻaʻole nui nā hale i loaʻa, a ʻo kekahi hapa, ua pipiʻi. ʻO ka hopena aʻu e makemake ana e kālele, ʻo ia ka neʻe ʻana o ka poʻe i ka ʻāina ʻē me ke ʻano e pā ai ke kanaka.
No kekahi poʻe, he ʻāina ʻo Hawaiʻi e noho ai a ʻaʻohe mea hou aku. He ʻāina nani. He ʻāina ʻoluʻolu. No ka Hawaiʻi, ʻo kēia ko kākou kulāiwi. Ma kēia ʻāina nei i loaʻa mai ai ka ʻōlelo, nā loina, ka ʻike, ke kuanaʻike e Hawaiʻi ai kākou.
E nānā ana au i wikiō i pili i kekahi ʻohana ma Hilo e walaʻau ana no ko lākou uku kauhale me ka hōʻike ʻana i ka moʻohelu kālā o ka ʻohana. Ma ka pau ʻana o ka wikiō, ua hoʻopuka nā mākua, e ʻimi ana ka ʻohana e neʻe i ka ʻāina ʻē i māhuahua aʻe ka nohona. Ua pā paha kākou a pau i kēia. He ʻohana paha kou i neʻe i ka ʻāina ʻē no kēia ʻano kumu? A i ʻole, ʻo ʻoe paha kekahi o ia Hawaiʻi e noho ana ma ka ʻāina ʻē? ʻAʻole au e ʻōlelo ana, he maikaʻi ʻole ka neʻe ʻana i ka ʻāina ʻē. ʻIke au, ʻo kekahi poʻe, ua makemake e neʻe mai Hawaiʻi aku, ua makemake e noho ma ka ʻāina ʻē.
ʻO ka mea ʻano hopohopo, ʻo ia ka poʻe i makemake e noho ma Hawaiʻi, akā, ua koi ʻia e neʻe, ʻoiai, pipiʻi loa ka noho kamaʻāina ʻana. ʻO ka mea ʻano hopohopo, ʻo ia ka loli o ke kaiāulu, ka ʻāina pū kekahi, i ka nele i ka Hawaiʻi ʻole. Ua ʻike ʻia nō ma kekahi mau kaiāulu o Hawaiʻi nei ka loli, ʻoiai, ua noho mai ko waho. No kekahi poʻe, he ʻāina ʻo Hawaiʻi e noho ai a ʻaʻohe mea hou aku. He ʻāina nani. He ʻāina ʻoluʻolu. No ka Hawaiʻi, ʻo kēia ko kākou kulāiwi. Ma kēia ʻāina nei i loaʻa mai ai ka ʻōlelo, nā loina, ka ʻike, ke kuanaʻike e Hawaiʻi ai kākou. Ua koʻikoʻi ka loaʻa o ke kamaʻāina ma Hawaiʻi, ʻaʻohe ʻāina hou aku e hoʻi ai kākou.
ʻO kekahi moʻolelo a koʻu kupunahine e haʻi pinepine ana iaʻu i koʻu wā e kamaliʻi ana ʻo ia nō kona neʻe ʻana i Kapalakiko. Ma ia manawa, e hele kula ana ʻo ia, a launa akula me koʻu kupuna kāne, he kama o Hawaiʻi e noho pūʻali koa ana ma Kaleponi a hihia ihola nā makau a ka lawaiʻa. Noho ana lāua ma laila no kekahi mau makahiki a nē mau ana koʻu kupunahine i koʻu kupuna kāne e hoʻi lāua i ka ʻāina. I loko o ka paʻakikī o ia hoʻoholo ʻana e haʻalele i ka ʻolu o ka nohona o ka ʻāina ʻē, ua ʻoi aku ka ʻume ʻia o ka naʻau e ka ʻāina aloha.
He ʻāʻumeʻume maoli ia. ʻAʻole ka hale he mea i loaʻa wale iā kākou ma Hawaiʻi. Ua hiki nō naʻe. E like me ka loaʻa o ka ʻohana i koi ʻia e neʻe i ka ʻāina ʻē, ua loaʻa pū ko kākou poʻe ʻohana i kūʻai hale a māhuahua ka nohona ma Hawaiʻi nei. Ua loaʻa ko kākou poʻe hoa ʻōpiopio i ʻimi i ia ala a loaʻa akula nō ka pahuhopu. ʻO ia paha kekahi mea a kākou e poina ana, ʻoiai, ʻaʻole nō kūkala ʻia ma ka nūhou. ʻO kā kākou mea e lohe pinepine ana, ʻo ia ka hiki ʻole, ʻo ia ko kākou pōkole. ʻO ko kākou hoʻolohe a manaʻoʻiʻopiliwi piha i kēia ʻano, ka mea e loaʻa ai ia ʻano hopena.
E palapala mai i kou moʻolelo ma lalo iho. Pehea kou manaʻo no ke ala e puka aku ai kākou mai kēia ʻāʻumeʻume, kēia ʻīnea nō hoʻi? He mea koʻikoʻi ka loaʻa o ka Hawaiʻi ma ʻaneʻi? Pehea e loli ai ko kākou ʻāina a kaiāulu i ka loaʻa ʻole o ka Hawaiʻi i ʻaneʻi?
